مسأله كرد در تركيه

                                                                                "ادريس سلطانی"

بيش از نيمي از جمعيت كردها در تركيه زندگي مي كنند كه بيشتر متوجه جنوب وشرق اين كشور است و آن به دليل مهاجرت اجباري كردها به اين قسمت است اين روند از عهد بيزانس آغاز شده است اما فرايند رشد آن در قرن اخير بي سابقه بوده است كردها بيش از سي درصد جمعيت تركيه را دارا هستند كه البته به دليل عدم سرشماري درست و اهداف مغرضانه ي حكومت مركزي از ميزان دقيق جمعيت كردها در تركيه اطلاع دقيقي در دست نيست اما به احتمال زياد اين رقم بيش از 25 ميليون نفر باشد. كردها در تاريخ خاورميانه و همچنين اسلام نقش غير قابل انكاري داشته اند و اين در پيوند تركيه با ايران بيشتر صادق است با اين وجود كردها هميشه تحت ظلم وستم حاكمان خود بوده اند در كشور براي كردها مشكلات سياسي اجتماعي زيادي بوجود آوده اند اين مسائل به چند مورد محدود نمي‌‌شود. احسان نوري پاشا در اثر خود «جنبش ملي كرد در تركيه» به مواردي چون اختلاف و دو دستگي بين كردها گرفتن باج و خراج،‌ نژاد پرستي،‌ ترك سازي و تبعيد، زور مداري ارتش، بدرفتاري و... اشاره مي كند كه هدف از ايجاد آن ها را از سوي حاكمان بي رنگ كردن هويت كردي مي داند.

مجموعه ي فشارها و تبعيض هايي كه عليه كردها صورت مي گرفت موجب صورت گرفتن چندين قيام شد؛ در اويل سده ي هيجدهم حاكمان عثماني با مشكلاتي درون حاكميت دست به گريبان بودند كه امراي محلي كرد توانستند به اهداف خود نزديك شوند. اما در دوره سلطان محمود دوم (1808- 1839) با انجام اصطلاحاتي از سوي او و در پيش گرفتن سياست متمركز كردن حاكميت، امراي كرد (محمد پاشاي روانداز- بدر خان بيگ) شكست خوردند. پس از شكست اين امرا جامعه ي كرد مبارزات خود را همچنان ادامه داد با اين تفاوت كه رهبري آن ها به دست نوع ديگري از امرا افتاد كه شيوخ گفته مي شوند.

شورش شيخ عبيدالله و شيخ سعيد پيران نمود نوعي ديگر از قيام بودند كه جنبه ي مذهبي داشتند. اين قيام ها در دستگاه حاكميت تركيه تأثير متفاوتي بوجود آوردند. حاكميت تركيه كه مبناي آن بر جدايي دين از سياست دنبال مي شد نمي توانست تصور كند كه حكومتي ديني در اين كشور يا حتي كنار مرزهاي اين كشور صورت بگيرد. حتي در ايران هم شورش قاضي محمد كه خود از سران مذهبي بود. جنبه ي ديني داشت كه اين قيام ها نه تنها براي ايران و تركيه حتي براي بريتانياي كبير نيز نگران كننده بود آنان از تأسيس يك خود مختاري قدرتمند و جنبش برآمده از اسلام به شدت واهمه داشتند چنانكه عصمت اينودر سخنراني اي در سال 1925 صريحاً اعلام كرده بود كه هر كس از اسلام عليه ما استفاده كند خرد و نابود خواهيم كرد [رابرت اُلسن- مسأله ي كُرد و روابط ايران و تركيه]

سياست جديد تركيه با ظهور آتاتورك در سال 1924 مبني بر حذف هويت فرهنگي، كردي و سياسي كردستان دنبال شد، سياست جذب كه بر مبناي آن بايد هر كردي در منطقه ي كردستان هدف سياست ترك كردن كشور را بپذيرد بكار گرفته شد و پس از آن اعلام شد كه نبايد براي غير ترك درجه ي اجتماعي قائل شد. همچنين براي اينكه قدرت و استفاده ي خود را محفوظ بدارند هيچ گاه اجازه ندادند روشنفكران كرد پايه و مقامي داشته باشند.

 در انتخابات كانديدا ها توسط دولت انتخاب مي شوند و مردم موظف به رأي دادن به آن ها هستند در نتيجه كانديداها بر مردم تحميل مي گردند.

اينگونه بد رفتاري ها با امراي كرد در حالي بود كه در جنگ تركيه با يونان و قبل از آن عثماني با شوروي و ارامنه، كردها در دفاع از كشور رشادت هاي بسيار نشان داده بودند. بنابراين انتظار مي رفت كه حداقل حقوق انساني آن ها از جانب ترك ها رعايت گردد. متأسفانه اين خواسته ي بر حق آن ها تحقق نيافت تا زمينه براي قيام هاي بعدي فراهم گردد.

سركوب ناسيوناليسم كرد در خلال جنگ هاي جهاني هنچنان ادامه داشت كه البته هم در تركيه و هم در ايران صورت مي گرفت. تأسيس جمهوري مهاباد در كردستان ايران در 1945 تا دسامبر 1946 هم بر كردهاي تركيه و هم بر عراق تأثير گذار بود علت و انگيزه تأسيس جمهوري مهاباد ناسيوناليسم كرد بود كه خود الهام بخش جنبش هاي ناسيوناليستي ايي بود كه در تركيه شكل گرفت.با تأسيس جمهوري مهاباد مسأله ي كرد براي اولين بار جنبه ي بين المللي پيدا كرد، طبيعي بود كه با شكست جنبش توسط ديكتاتور ايران رضا شاه، ترك ها خوشحال شوند .

بحران و مسأله ي كردها در قرن بيستم همچنان ادامه داشت كه بارزترين آن در تركيه در چند دهه ي اخير مسأله ي پ.ك.ك بوده است كه رهبري آن را عبدالله اوجالان بر عهده داشته او يك انقلابي بزرگ، قيام عظيمي عليه سياست ترك ها به راه انداخت و حاكميت آن ها را بشدت تهديد كرد. اوجالان هنگامي كه در كشور سوريه حضور داشت حتي كشور تركيه براي استرداد او سوريه را تهديد به حمله نظامي كرد. سرانجام اوجالان از اين كشور گريخت و پس از مدت ها سرگرداني با حيله و نيرنگ و با حمايت كشورهاي آمريكا و اسرائيل به اسارت نيروهاي ترك درآمد.

بذر مبارزه اي كه او در تركيه بنيان نهاد در سال هاي اخير اين كشور را با مشكلات عديده اي روبه رو كرده است. قيام دو دهه ي اخير كردها براي تركيه سالانه 8 ميليارد دلار هزينه به اقتصاد در هم ريخته‌ي ترك ها وارد كرده است [به نقل از عبدالله ابريشمي در كتاب مسأله ي كرد در خاورميانه و عبدالله اوجالان]

در مورد خشونت افراد مسلح نبايد يكجانبه قضاوت كرد. فشار و كشتار حكومت تركيه نسبت به كردها و نايده گرفتن حقوق آن ها عامل اصلي بوده و اوجالان را نبايد مسئول جناياتي دانست كه باني آن دولت نژاد پرست تركيه بوده است.

در برابر آن همچنين بايد اين انديشه را مطرح كردكه اگر دولت تركيه حقوق انساني كرد ها را رعايت مي‌كرد به راستي نه مسأله اي به نام بحران كرد وجود داشت و نه پ.ك.ك.

با توجه به مباحث انجام گرفته اين سؤالات مطرح مي گردد:

-  كه به راستي آيا مسأله ي كرد نتيجه نظام هاي فاشيستي و نژاد پرست حاكم بر اين كشور نيست؟

-  تا چه هنگامي وقايع نويسان و تاريخ نگاران چشم خود را به روي واقعيات مي بندند.

-  آيا مي توان براي مردم دردمند و رنجور كرد نويد روزي را داد كه به گفته ي رابرت السن از حيات آن ها، به مسأله و مشكل ياد نشود.

جواب اين سوألات را بايد به آينده موكول كرد و اميد داشت كه حاكمان ترك چشم خود را باز كنند و بدانند كه كردها، ترك هاي وحشي نيستند بلكه آن ها هم حقوق انساني دارند و تا زماني كه مشكل آن ها حل نشود نه تنها تركيه بلكه حتي خاورميانه هم در بحران بسر خواهد برد و سرمايه ها و فرصت‌هاي سازندگي صرف سركوب و جنگ هاي داخلي خواهد شد.

 

 

 

 

 

منابع: